Elaboracja amunicji

Elaboracja amunicji to inaczej wytwarzanie amunicji, czyli jej składanie z komponentów. Mowa jest oczywiście o amunicji zespolonej, która składa się z: łuski, pocisku, prochu i spłonki.

Formą elaboracji jest wytwarzanie naboi scalonych w fabrykach, ale popularne jest również samodzielne wytwarzanie amunicji w warunkach domowych. Często spotyka się wówczas pojęcie: reelaboracja amunicji, czyli jej powtórne składanie. Komponentem, który nadaje się do wielokrotnego użycia jest łuska.

Samodzielne wytwarzanie amunicji przez strzelców pozwala na znaczne obniżenie kosztów treningów. Ma to znaczenie szczególnie w przypadku strzelectwa dynamicznego, obejmującego wielostrzały i inne drille strzeleckie. Na jednym treningu można wówczas wykorzystać od kilkuset do kilku tysięcy naboi. Elaboracja amunicji, oprócz zmniejszenia kosztów, daje również inne korzyści.

Samodzielne wytwarzanie amunicji – korzyści

Elaboracja amunicji w domu pozwala na przygotowanie naboi dostosowanych precyzyjnie do naszych potrzeb. Naboje takie mogą mieć lepsze właściwości niż popularna amunicja sklepowa. Poniżej kilka przykładów, jakie właściwości można otrzymać.

• Bardzo silne naboje, gwarantujące maksymalną prędkość i energię kinetyczną pocisku podczas wylotu z lufy.
• Bardzo słabe naboje, pozwalające na łatwe opanowanie podrzutu. Może to być przydatne na niektórych zawodach w strzelectwie dynamicznym.
• Naboje o właściwościach dobranych pod jeden konkretny pistolet (lub inną broń), uwzględniający długość lufy, rodzaj gwintu w lufie, czy kształt stożka przejściowego pomiędzy lufą a komorą nabojową.
• Naboje wykonane z bardzo dużą precyzją, dedykowane do strzelania precyzyjnego.
• Zastosowanie specjalnych pocisków, mających określoną masę oraz budowę.

Elaboracja amunicji – narzędzia

• Prasa do elaboracji jest przyrządem, na którym wykonuje się większość pracy. Stosuje się do niej specjalne narzędzia. Istnieją prasy wymagające wykonywania pracy ręcznie oraz takie, które działają automatycznie.
• Matryce do prasy stanowią zestaw narzędzi, w których umieszcza się łuskę naboju na poszczególnych etapach wytwarzania amunicji. Na przykład: matryca do usuwania spłonek, matryca do przywracania kształtu ścianek łuski, matryca do tworzenia kielicha na pocisk, matryca do zaciskania pocisku w łusce.
• Uchwyt łuski przytrzymuje łuskę składanego naboju w odpowiednim miejscu na prasie.
• Urządzenie do spłonkowania (do montażu na prasie lub jako oddzielne urządzenie).
• Dozownik prochu pozwala na precyzyjne odmierzenie wymaganej ilości prochu. Istnieją dozowniki montowane na prasę, albo jako oddzielne urządzenia. Dozowniki mogą działać na różnych zasadach (na przykład mierzyć objętość lub masę prochu).
• Urządzenie do umieszczania spłonek w gnieździe może być montowane na prasę (prasy automatyczne), albo stanowić oddzielne urządzenie.
• Waga służy do odmierzania prochu lub do kontroli poprawności działania dozownika.
• Lejek antystatyczny służy do wsypywania prochu do łuski, jeśli dozownik stanowi oddzielne urządzenie. W przypadku dozowników montowanych na prasach, proch wsypywany jest poprzez otwór w matrycy do tworzenia kielicha.
• Suwmiarka służy do kontroli wymiarów naboju.
• Podajnik łusek stosowany jest niekiedy w prasach automatycznych.
• Podajnik pocisków jest rzadko stosowany. Nawet w prasach automatycznych pociski podaje się często ręcznie.
• Urządzenie do czyszczenia łusek stosuje się, kiedy łuski są wykorzystywane powtórnie. W najprostszym przypadku może to być szczotka druciana. W bardziej automatycznych rozwiązaniach stosuje się myjki ultradźwiękowe, albo tumblery do czyszczenia na sucho lub na mokro.
• Urządzenie do czyszczenia gniazda spłonki. W elaboracji automatycznej ten element bywa pomijany.
• Urządzenie do rozcalania naboi. Służą do tego matryce, albo specjalne młotki.

W przypadku naboi karabinowych łuski wymagają nieraz przycinania i wykańczania szyjki łuski. W przypadku amunicji pistoletowej ten problem nie występuje.

Elaboracja amunicji – proces

Wytwarzanie amunicji składa się z szeregu czynności. Można wśród nich wymienić następujące.

• Usunięcie spłonki odbywa się zazwyczaj na prasie. Służą do tego matryce odspłokowujące.
• Czyszczenie łuski (ręczne lub automatyczne).
• Formatowanie łuski, czyli przywracanie prawidłowego kształtu ścianek. Służą do tego matryce formatujące montowane na prasie. Czasami, formatowanie wykonuje się za pomocą matrycy odspłonkowującej. Wówczas, mycie łusek odbywa się przed odspłonkowaniem. Minusem takiego rozwiązania jest brak czyszczenia gniazda spłonki.
• Spłonkowanie, czyli wciskanie spłonki w gniazdo, które znajduje się w dolnej części łuski. Można to wykonywać na prasie lub za pomocą oddzielnego urządzenia.
• Tworzenie kielicha na pocisk, czyli minimalne rozszerzenie górnej części łuski, żeby ułatwić osiowe wprowadzenie pocisku.
• Dozowanie prochu wykonuje się często na prasie, poprzez matrycę do tworzenia kielicha.
• Wciskanie pocisku na wyznaczoną głębokość odbywa się za pomocą matrycy osadzającej.
• Zaciskanie łuski wokół pocisku (nazywane crimpowaniem) odbywa się za pomocą matrycy zaciskającej (crimpującej). Czasami do osadzania i zaciskania stosuje się jedną matrycę. Zaciskanie ma wówczas uproszczony charakter.
• Kontrola wymiarów, choćby wyrywkowa, przygotowanej partii nabojów.

Elaboracja amunicji – projektowanie

Projektowanie naboju jest bardzo ważną czynnością. Bez niej elaboracja amunicji nie może być przeprowadzona poprawnie i bezpiecznie. Należy precyzyjnie dobrać takie elementy, jak:

• masa i parametry geometryczne pocisku,
• parametry geometryczne łuski (poszczególne modele łusek mogą różnić się pojemnością),
• masa i rodzaj prochu strzeleckiego,
• długość lufy i inne parametry broni (na przykład gwint lufy),
• maksymalne ciśnienie dopuszczalne przez producenta broni (niektóre modele mogą być przystosowane do podwyższonego ciśnienia, a inne nie).

Dobór parametrów może być realizowany na podstawie tabel elaboracyjnych, albo za pomocą programów symulujących procesy fizyczne i chemiczne występujące podczas strzału. Drugie rozwiązanie pozwala na znacznie bardziej precyzyjny dobór parametrów.

Wytwarzanie amunicji a bezpieczeństwo

Samodzielne wytwarzanie amunicji stanowi potencjalne źródło zagrożenia, dlatego trzeba zachować wszelkie środków ostrożności. Bezwzględnie należy stosować okulary ochronne, ponieważ istnieje możliwość przypadkowego zapłonu spłonki (lub nawet prochu). Największe zagrożenia dotyczy wówczas oczu.

W celu zachowania skupienia nad wykonywaną praca, elaboracja amunicji nie powinna być realizowana przy dużym zmęczeniu, a pod żadnym pozorem nie pod wpływem alkoholu lub innych środków odurzających. Należy też chronić dzieci i inne osoby przed przypadkowym kontaktem z materiałami niebezpiecznymi.

Samodzielne wytwarzanie amunicji a prawo

Osoby mające pozwolenie do celów sportowych, kolekcjonerskich oraz łowieckich mają prawo do samodzielnego wytwarzania amunicji. Warunkiem jest jednak to, że wytworzone naboje mogą służyć tylko na własny użytek. Samodzielnie elaborowanej amunicji nie wolno nam ani sprzedawać, ani nawet użyczać. Nawet osobom, które też mają takie samo pozwolenie na broń, jak my.

Niewłaściwie przeprowadzona elaboracja (na przykład zbyt duża naważka prochu) może stanowić zagrożenie dla zdrowia, a nawet dla życia strzelca. Dlatego, nie możemy nikogo narażać na niebezpieczeństwo wynikające z jakości naszej pracy.

W sklepach można kupić amunicję elaborowaną fabrycznie. Taką pracę wykonał jednak koncesjonowany podmiot i może ją sprzedawać. Kupione w ten sposób naboje można na przykład użyczać innym strzelcom na strzelnicy.

Trzeba też pamiętać, że zgodnie z Ustawą o broni i amunicji, nawet obrobione, gotowe istotne części amunicji są traktowane jak amunicja. W naszym przypadku jest to proch i spłonki. Musimy chronić dostępu do nich, tak samo jak do naszej broni, a więc trzymamy je w szafie klasy S1. Łuski, pociski, czy narzędzia do elaboracji nie są obwarowane takimi ograniczeniami.