Zasada działania pistoletu

Zasada działania pistoletu jest prosta. Nabój umieszcza się w komorze nabojowej, czyli w specjalnej tulei o średnicy odpowiadającej średnicy naboju. Tam następuje aktywacja naboju poprzez uderzenie w jego tylną część (zazwyczaj w spłonkę). Do uderzenia w spłonkę służy mechanizm uderzeniowy. Współpracuje on mechanizmem spustowym, który rozpoczyna pracę mechanizmu uderzeniowego.

W efekcie aktywacji naboju zapalany jest ładunek prochowy w jego wnętrzu. Gazy prochowe powstałe w wyniku spalania powodują gwałtowny wzrost ciśnienia, które wypycha pocisk z naboju. Pocisk ten trafia do lufy, która jest przedłużeniem komory nabojowej. Wnętrze lufy ma wyżłobienia o spiralnym kształcie, stanowiące tak zwany gwint. Pocisk, przeciskając się przez lufę, odkształca się, wrzynając się w gwint i rozpoczynając ruch obrotowy. Na całej długości lufy, w wyniku ciśnienia gazów prochowych, pocisk nabiera prędkości, zarówno liniowej (w kierunku wylotu lufy), jak i obrotowej (wokół własnej osi).

Zamek i szkielet pistoletu

Łuska naboju pozostaje w komorze nabojowej. Ciśnienie gazów prochowych, które wypycha nabój w przód, działa również na łuskę, pchając ją w tył. Żeby nie dopuścić do wystrzelenia łuski w tył, potrzebne jest zamknięcie komory nabojowej od tyłu. Do tego służy zamek, a sposób jego zamocowania względem lufy nazywa się ryglowaniem.

To są podstawowe mechanizmy, na których opiera się zasada działania pistoletu. Lufa z komorą nabojową stanowią zwykle jeden, nierozłączalny element. Zamek znajduje się za lufą, albo częściej (we współczesnych konstrukcjach) stanowi górną część pistoletu, będąc formą obudowy dla lufy i mechanizmu uderzeniowego. Ważna jest zazwyczaj jego duża masa, dlatego stanowi on tak duży element. We współczesnych konstrukcjach zamek porusza się do przodu i do tyłu po specjalnych szynach umieszczonych na szkielecie broni.

Poniżej zamka znajduje się szkielet broni, w którym umieszcza się mechanizm spustowy. W górnej jego części znajdują się szyny dla zamka. Według klasycznych rozwiązań szkielet jest dużym elementem, wyprofilowanym w taki kształt, żeby stanowił jednocześnie rękojeść dla strzelca. W nowoczesnych rozwiązaniach modułowych rękojeść i cała obudowa dolnej części pistoletu jest oddzielną częścią, tak zwanym chwytem. Szkielet natomiast znajduje się wewnątrz owego chwytu. Wciąż stanowi mocowanie dla mechanizmu spustowego i zawiera szyny dla zamka. Przykładem takiego rozwiązania jest pistolet firmy Sig Sauer, model P365.

Zasada działania pistoletu automatycznego

Powyżej opisane mechanizmy mogą być obsługiwane ręcznie. Wówczas, ręcznie umieszcza się nabój w komorze nabojowej, zaryglowuje zamek, napina mechanizm uderzeniowy, aktywuje mechanizm uderzeniowy za pomocą mechanizm spustowego, odryglowuje zamek i usuwa łuskę. Tak się dzieje w przypadku pistoletu jednostrzałowego, bez automatyki. Zasada działania pistoletu automatycznego obejmuje istnienie jeszcze kilku mechanizmów, tak zwanej automatyki broni.

Automatyka wykorzystuje zazwyczaj energię samego wystrzału. Gazy prochowe napierają na łuskę, ale jest ona blokowana przez zamek. W efekcie, energia z wystrzału oddziałuje na zamek, pchając go do tyłu. Jeśli zamek jest zamontowany suwliwie na szynach, będzie się przesuwał. Jego duża masa spowolni ruch w tył, dzięki czemu nie otworzy komory nabojowej zbyt szybko. Pocisk potrzebuje setnych części sekundy, żeby opuścić lufę i znaleźć się poza bronią.

Wówczas zamek powoli przesuwa się w tył. Mechanizm wyrzutowy łuski zahacza pazurem wyciągu o kryzę łuski i wysuwa ją z komory nabojowej. Łuska wypada ostatecznie przez okno wyrzutowe, czyli otwór znajdujący się z boku zamka. W czasie ruchu zamka w tył napinany jest również mechanizm uderzeniowy (lub częściowo napinany ze względów bezpieczeństwa). Naciągana jest również sprężyna powrotna zamka.

Kiedy zamek osiągnie skrajne, tylne położenie, a gazy prochowe przestaną popychać go do tyłu, przeważającą siłą oddziałującą na zamek staje się siła sprężyny powrotnej. Przesuwa ona zamek z powrotem w przednie położenie. Po drodze dolna część zamka zahacza o nabój wystający z magazynka. Wysuwa go z magazynka, umieszczając w komorze nabojowej.

Sam magazynek znajduje się w rękojeści pistoletu. Sprężyna magazynka popycha naboje ku górze i kiedy tylko zamek zabiera górny nabój, pozostałe w środku naboje przesuną się w górę. To jest najprostsza zasada działania pistoletu.

Zasada działania pistoletu według współczesnych rozwiązań

Opisana powyżej zasada działania pistoletu dotyczy tak zwanego zamka swobodnego. Istnieją jeszcze inne, bardziej zaawansowane rozwiązania ryglowania lufy. Najpopularniejszym mechanizmem jest ryglowanie poprzez przekoszenie lufy. Wówczas, w początkowej fazie, lufa (z komorą nabojową) porusza się razem z zamkiem, będąc z nim zaryglowana. Następnie, lufa zahacza swoją dolną częścią (tak zwaną brodą lufy) o zaczepy znajdujące się w szkielecie pistoletu. W efekcie, tylna część lufy (strona z komorą nabojową) obniża się, co powoduje wysunięcie się rygli lufy z zamka. Dalej zamek porusza się sam, a lufa wyhamowuje za pomocą brody o szkielet. Jednostronne obniżenie lufy stanowi jej przekoszenie.