Parametry amunicji scalonej
Ogólnie, parametry amunicji scalonej możemy podzielić na:
- konstrukcyjne – odnoszące się do budowy nabojów,
- funkcjonalne – odnoszące się do właściwości balistycznych.
Parametry konstrukcyjne amunicji scalonej
- Podstawowym parametrem jest kaliber. Formalnie, ta wielkość odnosi się do lufy pistoletu, a nie do samego naboju. Kaliber oznacza najmniejszą średnicę przewodu lufy. W praktyce średnica pocisku musi być minimalnie większa, żeby w ściankach pocisku powstały odkształcenia na gwint lufy. Zapewnia to z jednej strony uszczelnienie lufy, a ponadto pocisk poddaje się prowadzeniu przez gwint i nabiera prędkości obrotowej (wiruje wokół własnej osi). To z kolei nadaje mu stateczność i sprawia, że pewniej dolatuje do celu. W pewnym uproszczeniu możemy jednak wyobrazić sobie kaliber jako średnicę pocisku.
- Drugim parametrem jest długość łuski. W połączeniu z informacją o średnicy pocisku (kalibrze), daje nam to pewne wyobrażenie, ile miejsca w danym naboju jest przewidziane na proch. Wiadomo, że część łuski zajmuje jej denko (razem ze spłonką). Część jej długości wykorzystuje się na osadzenie pocisku (na wcisk). Pozostała przestrzeń może być wypełniona prochem. Co ważne, ilość i rodzaj prochu możemy zmieniać. Konstrukcja naboju nie definiuje nam, ile prochu wsypać. Podaje tylko maksymalne ciśnienia, które nie mogą zostać przekroczone po zapaleniu się prochu. Dzięki temu na bazie danego naboju można tworzyć różne jego wersje (na przykład wzmocnione lub słabsze, albo przeznaczone do różnej długości lufy).
- Kolejnym parametrem jest masa pocisku. Co ciekawe, w danym rodzaju naboju możemy osadzić różne rodzaje pocisków, o różnej masie. Na przykład, cięższy pocisk uzyska mniejszą prędkość na wylocie z lufy (trudniej rozpędzić większą masę). Inne będą też wrażenia odrzutu u strzelca (odrzut będzie mocniejszy, ale bardziej rozłożony w czasie, bardziej przewidywalny).
- Długość całkowita naboju scalonego. To jest wielkość wynikowa z poprzednich, istotna pod względem tego, ile miejsca zajmie pocisk, jakie wymiary musi mieć magazynek i rękojeść pistoletu.
- Rodzaj pociski, o czym powstał oddzielny artykuł.
Parametry funkcjonalne
- Prędkość wylotowa pocisku. Prędkość zależy od masy pocisku, ilości i rodzaju prochu oraz od długości lufy pistoletu (im dłuższa lufa, tym dłużej gazy ze spalania prochu mogą oddziaływać na pocisk i rozpędzać go). Ponadto, zależy od kilku innych, mniej oczywistych parametrów, jak na przykład głębokość osadzenia pocisku w łusce.
- Energia pocisku. Można ją obliczyć, jako połowę jego masy przemnożoną przez kwadrat prędkości. Tak więc łączy ona informacje o masie i o prędkości pocisku.
- Przebijalność, czyli łatwość przechodzenia pocisku przez przeszkody. Zależy ona między innymi od prędkości, kształtu i masy. W niektórych sytuacjach przebijalność może być kluczowym parametrem, na przykład podczas strzelania do osłoniętego celu. W innych sytuacjach duża przebijalność jest wręcz niepożądana, na przykład podczas obrony w zaludnionym terenie.
- Ważnym parametrem jest jego zdolność obalająca. Trudno mierzyć tę właściwość i porównywać naboje między sobą. Zwykle stosuje się do tego tak zwany żel balistyczny. Nieraz samodzielnie rozrabia się go z wodą i wlewa do dużego naczynia (wiadra, albo do prostopadłościennego zbiornika). Jeśli wykonamy wszystko zgodnie z instrukcją, po zastygnięciu i wyjęciu z naczynia żel będzie miał powtarzalne właściwości, takie jak gęstość, czy lepkość. Do tak przygotowanego celu strzela się i ocenia, jak poszczególne pociski zachowują się wewnątrz żelu. Mierzona jest głębokość penetracji, średnica kanału chwilowego (który powstaje w chwili strzału), średnica kanału trwałego (który pozostaje po strzale) oraz zmiana kształtu samego pocisku (jego spłaszczenie, grzybkowanie lub rozbicie na drobniejsze elementy). Żel jest przezroczysty, więc można nagrywać proces przejścia pocisku przez jego masę. Nauka opisująca zachowanie się pocisku po uderzeniu w cel nazywa się balistyką końcową.